Archeologen hebben een historisch ‘openluchtheiligdom’ in Tiel blootgelegd, dat naar schatting 4000 jaar oud is. De vindplaats, drie keer de grootte van een voetbalveld, diende naar men vermoedt als ontmoetingsplek voor offers, begrafenissen, feesten en rituelen.
Archeologen hebben in totaal een miljoen objecten opgegraven, waaronder een opmerkelijke glazen kraal – de oudste ooit ontdekt in Nederland – die uit Mesopotamië blijkt te komen. Deze ontdekking versterkt het bewijs dat er vier millennia geleden al contacten waren tussen de inwoners van deze twee regio’s.
Het is het resultaat van één van de grootste archeologische projecten ooit ondernomen in Nederland, dat in 2017 van start ging met opgravingen in de uiterwaarden van de Waal. “We hebben een gebied van ongeveer 22 hectare onderzocht, een ongekend grote ruimte voor archeologisch onderzoek in ons land,” verklaarde Ilse Schuuring, gemeentelijk archeoloog van Tiel.
Bij het onderzoeken van kleurverschillen en verhogingen in de klei ontdekten archeologen de aanwezigheid van drie grafheuvels. In de grootste heuvel, met een doorsnede van twintig meter, werden de resten van zestig mannen, vrouwen en kinderen gevonden.
Bijzonder aan de grootste heuvel is dat deze ook dienst deed als zonnekalender, met een greppel met opvallende doorgangen waar de zon op de kortste en langste dag van het jaar doorheen scheen. Deze ontdekking doet denken aan Stonehenge, het mysterieuze prehistorische monument in Engeland.
Archeologen ontdekten de kraal op de overblijfselen van een vrouw. “Dergelijke kralen werden niet in Nederland gemaakt, maar wel in Mesopotamië,” zegt hoofdonderzoeker Cristian van der Linde. “Bij Naturalis werd de chemische samenstelling van de kraal onderzocht, waardoor we hebben kunnen vaststellen dat deze uit Mesopotamië afkomstig is.”
Stijn Arnoldussen, hoogleraar late prehistorie aan de Rijksuniversiteit Groningen, was onder de indruk van de vondsten, maar gaf aan dat de term ‘heiligdom’ wellicht misleidend is, omdat het suggereert dat er een tempel stond, wat niet het geval was.
Ook Arnoldussen prijst de ontdekking van de zonnekalender en de kraal. “Glas werd hier niet gemaakt, dus de kraal moet destijds een spectaculair item zijn geweest, gemaakt van een voor veel mensen onbekend materiaal,” zegt hij.
Deze ontdekkingen werpen nieuw licht op de rijke geschiedenis van Nederland en dragen bij aan ons begrip van de culturele dynamiek in de prehistorie.
