De druk op het Nederlandse elektriciteitsnet blijft toenemen en veel regio’s kampen met structurele netcongestie. Toch heeft de minister voor Volkshuisvesting bevestigd dat woningbouw ook in het nieuwe prioriteringskader voorrang houdt wanneer er beperkt netcapaciteit beschikbaar is. Daarmee blijft het bouwen van huizen en het aansluiten van bestaande en nieuwe woonprojecten aangemerkt als een basisbehoefte. Voor gemeenten, corporaties en projectontwikkelaars is dat een belangrijk signaal in een tijd waarin de woningnood hoog oploopt en steeds meer projecten vertraging dreigen op te lopen door een tekort aan transportcapaciteit.
Waarom een nieuw prioriteringskader nodig was
Het nieuwe kader komt er niet zomaar. De vorige versie werd door het College van Beroep voor het Bedrijfsleven vernietigd, waardoor de Autoriteit Consument & Markt opnieuw moest werken aan een juridisch houdbare en maatschappelijk gedragen systematiek. De schaarste op het net is geen incidenteel probleem maar een structurele realiteit. Zonder duidelijke rangorde zouden projecten in willekeurige volgorde worden bediend, wat in de praktijk tot grote ongelijkheid kan leiden.
In het nieuwe voorstel krijgt woningbouw opnieuw een prominente plaats. Niet alleen grote woongebieden en gebiedsontwikkelingen, maar ook bestaande woningen die bijvoorbeeld een zwaardere aansluiting nodig hebben of collectieve woonvormen die verduurzamen. Het doel is helder: voorkomen dat de woningbouwopgave stilvalt terwijl Nederland midden in een wooncrisis zit.
De kern van het nieuwe systeem
De ACM werkt met verschillende prioriteitscategorieën. Die indeling moet richting bieden wanneer er simpelweg te weinig ruimte is op een netstation of een transportverbinding. De hoogste prioriteit gaat naar partijen die congestie helpen verminderen, zoals flexibiliteitsdiensten of batterijen die het net ontlasten. Daarna volgen vitale infrastructuren zoals ziekenhuizen, drinkwaterinstallaties en crisisdiensten.
Woningbouw valt in de categorie basisbehoeften. Dat betekent dat nieuwbouwwijken, sociale huurprojecten, renovatieprojecten met extra elektrische voorzieningen en voorzieningen zoals liften of warmtepompen eerder worden aangesloten dan projecten zonder maatschappelijke urgentie. Ook individuele huishoudens die een verzwaring nodig hebben vallen onder deze categorie, iets wat in het vorige kader veel minder duidelijk was. Daarmee wordt erkend dat modern wonen niet meer los te zien is van elektrificatie.
Zorgen bij gemeenten en netbeheerders
Hoewel het nieuwe kader voor meer duidelijkheid moet zorgen, zijn er in de praktijk zorgen. Verschillende gemeenten vrezen dat de beschikbare ruimte alsnog te beperkt blijft om grote woningbouwambities waar te maken. Zij geven aan dat er heldere landelijke afspraken nodig zijn, anders ontstaat er opnieuw een lappendeken van uitvoeringspraktijken.
Netbeheerders zien vooral een enorme stijging in administratieve druk aankomen. Wanneer te veel partijen prioriteit mogen aanvragen, dreigt het systeem zijn effectiviteit te verliezen. Zij pleiten voor eenvoudige regels en duidelijke bewijslast. Daarnaast wijzen ze erop dat veel huishoudens standaard voor een relatief zware aansluiting kiezen, terwijl een groot deel van die capaciteit nooit wordt gebruikt. Een terughoudendere standaard zou volgens hen ruimte kunnen vrijmaken voor andere projecten.
Toch benadrukken netbeheerders dat het prioriteringskader slechts een hulpmiddel is. Investeringen in uitbreiding en verzwaring blijven essentieel. Zonder nieuwe kabels, transformatoren en slimme sturing blijft de schaarste bestaan, hoe zorgvuldig de capaciteit ook wordt verdeeld.
De overgangsfase richting 2027
Het nieuwe systeem wordt stapsgewijs ingevoerd. Voor kleinverbruikers geldt tot 1 juli 2026 nog het oude principe van eerste aanmelding is eerste recht. Vanaf die datum wordt steeds meer capaciteit toegewezen op basis van prioriteit. Grootverbruikers kunnen al eerder onder het nieuwe kader aanvragen indienen. De volledige invoering wordt verwacht op 1 januari 2027.
In de tussentijd werken ministeries, netbeheerders, de ACM, provincies en gemeenten samen om de overgang soepel te laten verlopen. Gemeenten krijgen de tijd om hun woningbouwplannen opnieuw te toetsen. Projectontwikkelaars moeten aantonen dat hun aanvragen binnen de juiste categorie vallen. Tegelijkertijd vraagt het ministerie om realistische planning en netbewust ontwerpen, zodat de beschikbare ruimte zo efficiënt mogelijk wordt benut.
Gevolgen voor de woningbouw en verduurzaming
Voor woningbouwpartijen biedt het nieuwe prioriteringskader vooral rust. Zolang de schaarste aanhoudt, is voorrang op het net een belangrijke voorwaarde om projecten te kunnen doorzetten. Dit geldt niet alleen voor nieuwe woningen, maar ook voor bestaande gebouwen die willen overstappen op elektrische alternatieven zoals warmtepompen of elektrische boilers.
Voor bewoners betekent het dat hun aansluiting of verzwaring niet automatisch op de lange baan wordt geschoven. Dat maakt de weg vrij voor verduurzaming, elektrisch koken, laadpalen en andere toepassingen die in een moderne woning steeds meer gemeengoed worden.
Toch is het geen garantie dat alles ongehinderd door kan gaan. De fysieke ruimte op het net blijft een beperkende factor. Voor nieuwbouwplannen betekent dit dat slimme planning steeds belangrijker wordt. Denk aan energiezuinige ontwerpen, gedeelde voorzieningen, zonnepanelen in combinatie met batterijen of flexibiliteitsdiensten die pieken kunnen afvlakken. Hoe beter plannen aansluiten op de werkelijkheid van het net, hoe kleiner de kans op vertraging.
Balans tussen ambitie en realiteit
Het nieuwe prioriteringskader laat zien dat de overheid de urgentie van woningbouw erkent. Tegelijkertijd benadrukt het dat de ruimte op het net niet onbeperkt is. De komende jaren wordt duidelijk of het systeem voldoende houvast biedt om de woningbouwopgave op koers te houden. Gemeenten en ontwikkelaars zullen zich moeten aanpassen aan een toekomst waarin elektriciteit een schaars goed blijft.
Toch biedt het kader een realistisch startpunt. De belangrijkste maatschappelijke functies krijgen voorrang, en dat is in een tijd van schaarste essentieel om ontstane achterstanden niet verder te laten oplopen.
Duidelijker richting, maar geen volledige oplossing
De prioriteit voor woningbouw is een belangrijke stap voorwaarts. Het voorkomt dat projecten onnodig vastlopen en geeft duidelijkheid aan gemeenten en ontwikkelaars. Tegelijkertijd blijft het slechts een onderdeel van een veel bredere opgave. De structurele oplossing ligt in meer netcapaciteit, snellere vergunningstrajecten, slimme energieoplossingen en een nauwere samenwerking tussen overheid, netbeheerders en de bouwsector.
Het nieuwe prioriteringskader geeft richting, maar het succes ervan hangt af van hoe zorgvuldig en realistisch het wordt toegepast. Eén ding staat vast: zolang de energietransitie doorzet en de woningvraag hoog blijft, blijft een eerlijk en helder systeem voor aansluiting onmisbaar.
Bronnen: Solarmagazine, ACM, Netbeheer Nederland, Binnenlands Bestuur, VNG, Liander.
