Nederland wil de komende jaren honderden miljoenen uit Brussel ophalen om kwetsbare huishoudens en kleine ondernemers door de energietransitie te loodsen. Het demissionaire kabinet heeft daarvoor een pakket aan plannen ingediend bij de Europese Commissie. De kern: lagere energierekeningen, hulp bij verduurzaming en steun voor lage inkomens die afhankelijk zijn van vervoer.
De inzet is fors: in totaal kan ons land zo’n 720 miljoen euro uit het fonds ontvangen. Daarbovenop komt nog eens 240 miljoen euro die uit eigen middelen moet worden betaald.
Wat is het Sociaal Klimaatfonds?
Het fonds is een relatief nieuw instrument van de Europese Unie. De achtergrond ligt bij het Europese emissiehandelssysteem, waarbij bedrijven moeten betalen voor hun CO2-uitstoot. Tot nu toe gold dit vooral voor de zware industrie en de energiesector. Vanaf 2027 komt daar een nieuwe fase bij: ook huishoudens en kleine bedrijven krijgen te maken met kosten voor fossiele brandstoffen.
Dat betekent concreet dat gas, benzine en diesel duurder worden. Wie in een slecht geïsoleerd huis woont of nog rijdt in een auto op fossiele brandstof, gaat dit in de portemonnee merken. Voor wie zonnepanelen heeft of elektrisch rijdt, zijn de effecten kleiner.
Om te voorkomen dat de kloof tussen deze groepen groter wordt, hebben de EU-lidstaten afgesproken een deel van de opbrengsten van de koolstofbelasting terug te laten vloeien naar burgers. Zo is het Sociaal Klimaatfonds ontstaan.
Vertraging bij het indienen
Eigenlijk hadden alle lidstaten hun plannen al voor juli moeten aanleveren in Brussel. Die deadline bleek te scherp. Veel landen, waaronder Nederland, waren later. Inmiddels ligt het voorstel er alsnog en kan de Europese Commissie met de beoordeling beginnen.
Het proces zal enkele maanden duren. Deskundigen rekenen op een doorlooptijd van ongeveer vijf maanden voordat definitieve goedkeuring volgt.
Hoeveel geld gaat er naar Nederland?
Volgens de huidige berekeningen kan Nederland aanspraak maken op ruim 720 miljoen euro, uitgesmeerd over een periode van zeven jaar. Omdat lidstaten ook zelf moeten meebetalen, vult Den Haag dit bedrag aan met circa 240 miljoen euro extra.
Dat geld komt deels uit het Nederlandse Klimaatfonds, waar eerder miljarden in zijn gestort voor de verduurzaming van de economie. Een ander deel komt uit de Rijksbegroting.
Waar moet het geld naartoe?
Demissionair staatssecretaris Marjolein Nobel (Participatie en Integratie) lichtte in een Kamerbrief toe welke maatregelen Nederland op tafel legt.
Energiehuizen: nieuwe loketten waar inwoners en kleine ondernemingen terechtkunnen voor advies, begeleiding en praktische hulp bij het nemen van energiebesparende maatregelen.
Leningen voor koopwoningen: het Nationaal Warmtefonds krijgt extra middelen, zodat woningeigenaren makkelijker een lening kunnen afsluiten voor isolatie of duurzame installaties zoals warmtepompen.
Publiek energiefonds: een apart fonds bij Sociale Zaken en Werkgelegenheid dat bedoeld is om huishoudens met lage inkomens en hoge energierekeningen te compenseren. Het moet in de winter van 2026/2027 van start gaan.
Onderwegpas: een kortings- of gratis pas voor openbaar vervoer, speciaal voor kwetsbare huishoudens. Het idee werd eerder genoemd in de Voorjaarsnota en wordt mede gefinancierd via het Klimaatfonds.
Opvallend is dat er geen regelingen zijn opgenomen voor de stimulering van elektrische auto’s of voor specifieke investeringen in huurwoningen en woningcorporaties.
Wie profiteert van deze steun?
Het fonds richt zich nadrukkelijk op groepen die het meest geraakt worden door de nieuwe koolstofheffing. Dat zijn onder andere gezinnen in slecht geïsoleerde woningen, mensen met lage inkomens en kleine ondernemers die afhankelijk zijn van fossiele energie.
Voor die laatste groep kan de ondersteuning via energiehuizen uitkomst bieden. Ondernemers krijgen daar advies en hulp om hun energiekosten te verlagen. Voor woningeigenaren betekent het dat verduurzamingsleningen beter bereikbaar worden. En voor kwetsbare huishoudens kan de Onderwegpas direct verlichting geven in het dagelijkse vervoer.
Kritiek en kanttekeningen
Hoewel de plannen breed zijn opgezet, klinken er ook kritische geluiden. Zo vragen belangenorganisaties zich af of de focus niet te veel ligt op koopwoningen, terwijl huurders vaak in slechtere, minder geïsoleerde huizen wonen. Ook woningcorporaties wijzen erop dat zij weinig aan dit fonds hebben, terwijl hun huurders vaak met hoge energierekeningen kampen.
Daarnaast leeft de vraag of de uitvoering op tijd rondkomt. Het publiek energiefonds staat pas gepland voor de winter van 2026/2027, terwijl de nieuwe koolstofbelasting in 2027 al ingaat. “De timing is cruciaal,” zeggen energieadviseurs.
Hoe nu verder?
De komende maanden bespreekt de Europese Commissie de Nederlandse plannen. Pas na goedkeuring mag Nederland daadwerkelijk aanspraak maken op de middelen. Het traject duurt naar verwachting vijf maanden.
Dat betekent dat er op z’n vroegst in het voorjaar van volgend jaar duidelijkheid is over de definitieve toekenning. Daarna volgt de praktische uitwerking, zodat gemeenten, energiehuizen en fondsen de steun daadwerkelijk kunnen gaan verstrekken.
Voor veel huishoudens en ondernemers kan dat niet snel genoeg komen.
Bron: NOS
