In het Familiehotel Paterswolde komen vijf ondernemers uit uiteenlopende sectoren samen om te praten over de uitdagingen en kansen in hun vakgebied. Van zonnepanelen tot vertrouwenspersonen en van elektrotechniek tot arbeidsrecht: het gesprek laat zien hoe breed én raakvlakkenrijk het Nederlandse ondernemerschap vandaag de dag is.
Jongeren lastig te vinden, ouderen blijven langer
Ronald Tigelaar van Vosbouw bijt het spits af met een herkenbaar geluid: het vinden van nieuw personeel, met name jongeren, is lastig. Zijn bouwbedrijf heeft intern personeel, maar werkt verder uitsluitend met vaste externe partners zoals ST Dakbedekking en Kroon Kozijnen. De aanwas stagneert, merkt hij, en dat ligt volgens hem deels aan de verminderde begeleiding vanuit het onderwijs. “Vroeger kwamen mensen met meer kunde van school. Nu moet je veel meer zelf bijbrengen.”
Die constatering krijgt directe bijval van Henk Lier, business unit manager bij Spie, een technisch dienstverlener met wereldwijd zo’n 100.000 medewerkers. “De aanwas van personeel is ook een maatschappelijk probleem, want we kunnen recruiters eropuit sturen maar dat lost eigenlijk niets echt op. We halen dan namelijk ons personeel bij de concurrentie weg, maar de vijver wordt niet groter.”
Een opvallende trend daarentegen is dat oudere medewerkers juist langer willen blijven werken. Ronald merkt dat ze het werk niet alleen voor het inkomen blijven doen: “Ze missen anders hun contacten en vallen in een gat.”
Meer saamhorigheid bij jonge werknemers
Peter Raven van het KennisCentrum Arbeidsrecht en Ontslagrecht stelt de vraag of jonge werknemers daadwerkelijk anders werken dan eerdere generaties. Ronald nuanceert zijn eerdere opvatting hierover. “In een vorig gesprek zei ik dat inderdaad. Maar inmiddels heb ik zes jonge werknemers in plaats van twee. Er is meer saamhorigheid onder de jeugd ontstaan. Ze helpen elkaar en daardoor willen ze ook meer werk verzetten.”
Volgens Henk hangt werkhouding niet alleen van generatie af, maar ook van opvoeding, omgeving en achtergrond. Ronald ziet dat terug bij zijn eigen kinderen: “Het allerbelangrijkste vind ik dat mensen hun verantwoording nemen in alles en dat heb ik hun ook meegegeven.” Carolien de Vries, vertrouwenspersoon voor MKB-bedrijven, voegt toe dat jongeren bewust kiezen voor levensgeluk en werkgeluk, en dat die waarden steeds vaker bepalend zijn in hun keuzes.
Wonen en pensioen: een oneerlijke puzzel
De economische positie van jongeren komt ook aan bod. Volgens Peter hebben jongere generaties het moeilijker als het gaat om pensioenopbouw en het kopen van een woning. “Dit komt mede doordat we tegenwoordig ook anders kijken naar woningbezit dan vroeger, maar de loonontwikkeling heeft ook een flinke sprong gemaakt sindsdien.” Een betaalbaar huis vinden is niet langer vanzelfsprekend voor starters.
Zonnestroom zonder aansluiting? Boeren investeren in accu’s
Yoran Ruiter van Agrisun ziet in de agrarische sector een scherpe tweedeling: sommige boeren groeien explosief, anderen hebben het zwaar door strenge wet- en regelgeving. Tegelijkertijd verschuift de aandacht van zonnepanelen naar energieopslag. “We leggen nu vrijwel alleen nog zonnepanelen bij bedrijven die alle opbrengst zelf opmaken. Wanneer de saldering eraf is, zal de markt voor accu’s nog verder aantrekken.”
Om tijdelijke knelpunten in de stroomaansluiting te overbruggen, investeren boeren nu al in batterijopslag. “Als je kijkt naar dynamische energiecontracten, zie je dat een melkveehouder nu op de dure uren zit te melken en hij verkoopt zijn stroom weer tijdens de goedkope uren,” legt Yoran uit. Hij ziet hoe energiemanagement een strategische noodzaak wordt in plaats van alleen een technische oplossing.
AI als efficiëntieslag, maar luisteren blijft een ambacht
Bij Spie worden de eerste stappen gezet met kunstmatige intelligentie. Henk vertelt dat een software-engineer zich hier intensief mee bezighoudt en regelmatig kennissessies organiseert. “Repetitieve stappen worden nu deels overgenomen door AI, waardoor engineers efficiënter kunnen werken.”
Toch zit innovatie niet alleen in technologie. Ronald noemt als grootste verandering in zijn onderneming zijn eigen persoonlijke ontwikkeling. Door een opleiding psychologie te volgen leerde hij écht luisteren. “Dit klinkt heel simpel, maar dat is het niet, aangezien je vaak wilt horen wat je wilt horen.” Voor hem ligt daar de sleutel om zowel jong als oud te motiveren.
Preventie boven reparatie: vertrouwenswerk groeit
Aan Carolien de vraag hoe bedrijven te overtuigen zijn te investeren in preventie in plaats van schadebeperking, vertelt Carolien dat er een wetsvoorstel ligt om verplicht te maken voor bedrijven vanaf 10 medewerkers om te werken met een vertrouwenspersoon, aan de bedrijven zelf of dit intern of extern is. Ze ziet nu ook al dat veel bedrijven de noodzaak daarvan zelf ook al inzien om een betrouwbaar, onafhankelijk persoon hiervoor te hebben. “Vooral wanneer bedrijven boven die 10 medewerkers groeien, heb je minder de connectie met alle medewerkers en heb je dus ook minder invloed. Ik hoef de bedrijven daar niet van te overtuigen, doorgaans hebben ze zelf al het beste met het bedrijf en de medewerkers voor en zijn ze hier dus zelf al van overtuigd.
Ronald vraagt Carolien hoe dit dan in zijn werk gaat, als er iemand met een bepaalde klacht naar haar toe komt. “Vaak helpt het al als iemand kan ventileren. Hier begint het dan ook vaak mee, waarbij ik vooral oordeelloos naar mensen luister. Daarna vat ik vaak samen wat ik in het eerste gesprek heb gehoord, om ook te zien of ik alles goed begrepen heb, wat vaak voor een besef-moment zorgt bij die persoon. Vervolgens bespreken we samen alle mogelijke vervolgstappen, waarbij het aan de melder is wat er precies mee gedaan wordt. Als er meerdere klachten over één persoon binnenkomen, is het wel aan mij de taak om ongevraagd advies naar de organisatie uit te brengen.”
Een moeilijk aspect van haar rol is dat melders niet altijd actie willen ondernemen. “Soms wil iemand alleen ventileren over seksueel grensoverschrijdend gedrag.” Peter haakt daarop in met ervaringen vanuit een stichting achter het meldpunt binnen kerken: “Mijn analyse daarover is dat men uit de schaamte lijkt te treden, ook gezien het aantal meldingen op het gebied van machtsmisbruik.”
Ronald vraagt verder aan Carolien wat precies de gevolgen kunnen zijn van zo’n melding voor degene over wie de melding gaat. “Ik heb hierin verder geen macht, maar een van die stappen kan bijvoorbeeld ook zijn om de publiciteit op te zoeken.” Henk merkt hierbij op dat hij dit ook weleens link vindt, aangezien degene over wie de melding gaat zich dan vaak niet echt kan verweren. Carolien vindt het een hele terechte opmerking, aangezien er ook best vaak mensen onterecht worden beschuldigd. “Als vertrouwenspersoon ben je dan ook niet alleen aanspreekpunt voor de melder, maar ook voor degene die beschuldigd wordt.”
Investeren in kennis, maar ook in tijd
Voor Yoran Ruiter ligt een van de grootste uitdagingen niet alleen in techniek of marktontwikkelingen, maar juist in de balans tussen werk en privé. Met drie jonge kinderen thuis vraagt het ondernemerschap om constante afwegingen. “De combinatie is soms gewoon lastig. Tegelijkertijd wil je op zakelijk vlak blijven investeren in kennis, zeker nu het speelveld rond accu’s en energiebeheer zo snel verandert.”
Hij merkt dat het op peil houden van die kennis steeds meer tijd en toewijding vraagt. Innovaties volgen elkaar in rap tempo op, zeker nu bedrijven zoeken naar oplossingen voor netcongestie en opslag. “Je moet wel meebewegen, anders loop je straks achter. Maar het vraagt veel van je agenda.”
Juridisch voorbereid op de toekomst
Op de vraag wat ondernemers kunnen doen om juridisch toekomstbestendig te zijn, is arbeidsrechtspecialist Peter Raven helder: begin bij de basis. “Een actuele RI&E – de Risico-Inventarisatie & Evaluatie – en een goed bijgehouden personeelsdossier maken echt het verschil. Daarmee voorkom je gedoe en ben je beter voorbereid als er iets speelt op het gebied van arbeidsomstandigheden.”
Peter benadrukt dat werkgevers ook goed moeten blijven communiceren met hun personeel. “Want negen van de tien keer eindigt zo’n conflict in een exit met veel gedoe.” Die communicatie kan kleine signalen opvangen voordat ze uitgroeien tot echte problemen.
Hij vertelt dat hij samen met een arbeidspsycholoog regelmatig workshops organiseert waarin ook ethische dilemma’s besproken worden. Een van de stellingen die daar voorbijkomt: “Zorg gaat voor AVG.” Daarmee doelt hij op de spanning tussen privacywetgeving en de zorgplicht van werkgevers. “De AVG maakt het soms moeilijk om betrokken te zijn bij je mensen, terwijl het juist waardevol is als je als werkgever laat merken dat je ziet dat het niet goed gaat.”
Carolien sluit zich daarbij aan. Volgens haar hoeft het niet altijd groots of formeel te zijn. “Soms maakt het al een wereld van verschil als een werkgever tegen iemand zegt: ‘Ik zie dat het niet goed met je gaat. Laat me weten als ik iets voor je kan doen.’ Alleen al dat signaal van aandacht en beschikbaarheid kan zorgen voor een ommekeer.”
Loonprijsspiraal en toenemende regeldruk
Peter ziet dat het tekort aan gekwalificeerd personeel leidt tot steeds hogere loonkosten. “We zitten in een loonprijsspiraal waar werkgevers nauwelijks uit kunnen stappen. De druk op lonen neemt toe, terwijl tegelijkertijd ook de wet- en regelgeving steeds zwaarder wordt.” Die combinatie zorgt voor onrust, vooral bij kleinere bedrijven die minder capaciteit hebben om voortdurend aan nieuwe regels te voldoen.
Henk Lier herkent die ontwikkeling en ziet het zelfs terug in het vrijwilligerswerk. “Bij onze mountainbikeclub haken mensen af omdat ze zelfs daar aan steeds meer regels moeten voldoen. Dat zegt wel iets over de overbelasting die ondernemers en vrijwilligers ervaren.”
Voorzichtig met vernieuwen
Als het over innovatie gaat, kiest Ronald Tigelaar bewust voor een afwachtende houding. In de bouwsector is de dynamiek grillig en het beleid onvoorspelbaar. “Ik kijk liever even wat de markt doet in de komende twee jaar, voordat ik grote stappen zet. Innovatief vooroplopen klinkt aantrekkelijk, maar je moet ook realistisch blijven.”
Henk beaamt dat, maar legt uit dat Spie een andere weg kiest. “Wij zijn niet innovatief, wij zijn inventief. Dat betekent dat we actief samenwerken met bedrijven die wel die innovatieve voorsprong hebben, en daar bouwen we dan verder op.” Op die manier blijft Spie vernieuwend, maar wel met beide benen op de grond.
Samen werken aan toekomstbestendigheid
Het tafelgesprek in Paterswolde laat zien dat ondernemers dagelijks balanceren tussen markt, mens en maatschappij. Of het nu gaat om personeelstekorten, energietransitie, mentale veerkracht of juridische duidelijkheid—de rode draad is de behoefte aan verbinding, aanpassingsvermogen en realistische keuzes. Juist door kennis te delen, van elkaar te leren en oog te houden voor mens én organisatie, bouwen deze ondernemers aan een toekomst die werkt.
