De rechtbank in Leeuwarden boog zich dinsdag over een spraakmakende zaak. Het Openbaar Ministerie (OM) legde daar de aanklacht neer tegen vijf mannen die volgens justitie deel uitmaken van een extremistische organisatie. Hun doel? Het ontwrichten van de Nederlandse staat.
Volgens het OM gingen de plannen verder dan losse dreigementen of online discussies. Het zou gaan om een groep die bereid was tot het plegen van aanslagen, met geweld tegen overheid en politiek als uitgangspunt. Het gaat om een kleine extremistische groep die bereid is geweld te plegen of daar openlijk toe oproept, aldus de aanklagers.
Een harde conclusie. Maar gebaseerd op maandenlang onderzoek.
De verdachten
De mannen die vandaag terechtstaan, verschillen in leeftijd en achtergrond, maar delen volgens justitie hetzelfde radicale gedachtegoed. Het gaat om een 61-jarige inwoner van Waadhoeke, een 39-jarige uit Súdwest-Fryslân en twee mannen van 62 en 66 jaar uit Leeuwarden. Daarnaast is er een 74-jarige verdachte uit Gilze en Rijen.
Die laatste wordt gezien als wapenleverancier. Hij zou volgens het OM niet alleen geweren en munitie hebben geleverd, maar ook volledig op de hoogte zijn geweest van de intenties van de groep. Voor twee anderen – de 66-jarige en de 39-jarige – geldt dat zij zelf in bezit waren van wapens en munitie.
De vraag waar de rechtbank zich over buigt: was hier sprake van een los verband van gelijkgestemden of van een georganiseerde cel met duidelijke plannen?
Onderzoek begon in 2024
De zaak kreeg vorm na een inval in oktober 2024 in Waadhoeke, bij de woning van de 61-jarige verdachte. Agenten vonden daar wapens en munitie, maar ook documenten die wezen op een anti-institutionele overtuiging. Pamfletten, geschriften en plannen die volgens het OM geen twijfel lieten over de intenties.
De AIVD leverde in dezelfde periode verschillende ambtsberichten aan. Daaruit kwam een vergelijkbaar beeld naar voren: een groep die zich losmaakte van de maatschappij en bereid was het eigen gedachtegoed met geweld kracht bij te zetten.
En toen ging het snel.
Opgevangen gesprekken
Kort daarna vingen onderzoekers een heimelijk opgenomen gesprek op. Meerdere verdachten spraken daarin openlijk over mogelijke aanslagen in Nederland, rond de periode van de NAVO-top. Vanwege de zware beveiliging van de top zelf richtte de discussie zich op andere doelen, onder meer overheidsfunctionarissen.
Dat gesprek bleek cruciaal. Het gaf justitie aanleiding om de verdachten op 11 juni 2025 aan te houden. Tijdens doorzoekingen diezelfde dag werden opnieuw wapens gevonden, samen met munitie en professioneel vuurwerk.
Vondst van ricine
Naast de wapens troffen agenten ook een grondstof aan die gebruikt kan worden voor het maken van ricine, een uiterst giftige stof. Bij het materiaal zat een handleiding met instructies hoe de stof te produceren en hoe deze bij een aanslag ingezet zou kunnen worden. De vondst onderstreepte volgens het OM dat de groep niet alleen sprak over geweld, maar ook daadwerkelijk voorbereidingen trof.
Geschriften en extremistisch gedachtegoed
Bij de huiszoekingen kwamen daarnaast tal van documenten boven water. Zo schreef de 61-jarige verdachte een plan waarin hij pleitte voor het omverwerpen van de gevestigde orde met geweld. In dat plan was sprake van zogenoemde volkstribunalen, waar vermeende verraders zouden worden berecht en zelfs geëxecuteerd.
Ook andere verdachten beschikten over teksten die in dezelfde lijn lagen. Het ging om documenten over internationale tribunalen, beëdiging van sheriffs en lijsten met arrestatiebevelen. Deze stukken lieten volgens het OM zien dat het om meer ging dan losse gedachten. Er lag een ideologisch raamwerk aan ten grondslag.
Acht aanhoudingen in totaal
Het onderzoek leverde uiteindelijk acht arrestaties op. Twee verdachten werden kort na hun aanhouding weer vrijgelaten, al blijven zij formeel verdachte. Een 55-jarige man uit Den Bosch mag de inhoudelijke behandeling van de zaak in vrijheid afwachten. Hij wordt verdacht van wapenleveranties aan het netwerk, maar volgens de rechtbank is niet vastgesteld dat hij bekend was met de radicale plannen.
De vijf mannen die nu voor de rechtbank staan, worden gezien als de kern van de groep. De zaak wordt de komende periode verder inhoudelijk behandeld.
Breder debat over extremisme
De zaak in Leeuwarden staat niet op zichzelf. In de afgelopen jaren waarschuwden zowel AIVD als NCTV vaker voor een toename van anti-institutionele bewegingen. Zulke groepen kenmerken zich door een diep wantrouwen tegen overheid en rechtsstaat. In rapportages werd gewezen op de combinatie van radicale overtuigingen en toegang tot wapens, wat een gevaarlijke mix kan opleveren.
De rechtbank zal zich de komende weken buigen over de ernst van de verdenkingen en de bewijsvoering. Het is nog niet duidelijk wanneer een uitspraak volgt.
