Wie de ontwikkelingen van de afgelopen jaren volgt, ziet één constante: alles digitaliseert. Van de manier waarop we werken tot hoe bedrijven plannen, produceren en beslissingen nemen. Tegelijkertijd hangt er een andere grote opgave boven de markt, namelijk verduurzaming. Het nieuwe Actieprogramma Duurzame Digitalisering 2026–2028 brengt die twee werelden nadrukkelijk bij elkaar.
De gedachte is simpel, maar impactvol. Digitalisering moet de duurzame transitie versnellen, terwijl de digitale sector zelf ook een stuk groener moet worden. Het kabinet presenteerde dit plan omdat digitalisering weliswaar veel oplevert, maar ook steeds meer energie vraagt. Zonder duidelijke koers zou de impact op klimaat en grondstoffen alleen maar toenemen.
Het programma markeert daarom een nieuwe fase, waarin technologie niet alleen een middel is om efficiënter te werken, maar ook om schoner en slimmer te produceren.
Wat wil het actieprogramma precies veranderen?
De kern van het programma draait om de zogenaamde twin transition. Dat is de gedachte dat digitalisering en verduurzaming elkaar kunnen versterken. Niet in theorie, maar in de praktijk, op de werkvloer, in ketens en in de manier waarop sectoren hun processen inrichten.
Het plan noemt drie centrale doelen. De digitale sector moet zuiniger en transparanter worden. Technologie moet andere sectoren helpen om hun uitstoot te verlagen. En Nederland moet een veel beter inzicht krijgen in de daadwerkelijke klimaatimpact van ICT.
Het is interessant dat het kabinet hier niet kiest voor losse maatregelen, maar voor een samenhangende aanpak. Het gaat niet alleen over datacenters of AI-toepassingen, maar over de hele keten: van hardware tot software en van datagebruik tot beleidskeuzes.
De digitale sector zelf moet schoner worden
Een belangrijk deel van het programma richt zich op de verduurzaming van digitale infrastructuur. Datacenters, ICT-diensten en netwerken vormen de motor van onze digitale samenleving en vragen veel energie. Daarom wil de overheid dat deze sector sneller overstapt op efficiëntere technologie, beter rapporteert over energieverbruik en meer gebruikmaakt van hernieuwbare bronnen.
Datacenters worden expliciet genoemd, omdat zij een groot deel van het totale dataverbruik voor hun rekening nemen. Denk aan strengere eisen voor koeling, het hergebruiken van warmte en transparantie over verbruik en uitstoot.
Ook wordt gekeken naar de levensduur van hardware. Overheidsorganisaties worden aangespoord om apparatuur minder snel af te schrijven, slimmer in te kopen en vaker te kiezen voor circulaire ICT. Dat voorkomt verspilling en helpt om de vraag naar nieuwe grondstoffen te verminderen.
Technologie die andere sectoren helpt verduurzamen
Een van de krachtigste elementen in het actieprogramma is dat digitalisering niet alleen wordt bekeken als een sector, maar vooral als een middel om andere sectoren vooruit te helpen.
Digitalisering kan bijvoorbeeld helpen om energieverbruik te voorspellen, productieprocessen te optimaliseren of materiaalstromen inzichtelijk te maken. In de zorg kan data helpen bij efficiënter plannen en het verminderen van logistieke ritten. In de bouw kan slim datagebruik leiden tot minder materiaalverlies en betere planning.
Kunstmatige intelligentie speelt hierbij een steeds grotere rol. Denk aan systemen die energienetten slimmer aansturen of gebouwen automatisch aanpassen op basis van bezetting. Door data, algoritmes en sectorale kennis te combineren kunnen bedrijven sneller verduurzamen zonder hun bedrijfsvoering stil te leggen.
Het actieprogramma positioneert digitalisering dus als een versneller van duurzaamheid, een manier om dagelijkse processen slimmer en schoner te maken.
Betere kennis en meetbaarheid als fundament
Een opvallend onderdeel van het programma is de nadruk op kennis en meetbaarheid. De overheid ziet dat er veel wordt gepraat over de klimaatimpact van digitalisering, maar dat er weinig eenduidige data beschikbaar is.
Daarom komt er een kennisportaal waar organisaties betrouwbare cijfers en handvatten kunnen vinden. Dit moet helpen om keuzes beter te onderbouwen, bijvoorbeeld bij inkoop, investeringen of het verduurzamen van bedrijfsprocessen.
Daarnaast wordt gewerkt aan uniforme meetmethoden, zodat bedrijven hun impact op een vergelijkbare manier kunnen rapporteren. Dat moet leiden tot meer inzicht en uiteindelijk tot betere, snellere beslissingen.
Samenwerking als sleutel
Het programma leunt sterk op samenwerking. De overheid beseft dat ze dit niet alleen kan. Voor vrijwel elke maatregel is samenwerking nodig tussen bedrijven, kennisinstellingen, brancheverenigingen en overheden.
Er worden daarom coalities opgezet rond thema’s zoals groene software, slimme infrastructuur, circulaire ICT en data voor verduurzaming. Deze samenwerkingen moeten ervoor zorgen dat innovaties sneller worden ontwikkeld en gebruikt, en dat kennis makkelijker beschikbaar komt voor kleine en middelgrote bedrijven.
Het mkb speelt daarin een sleutelrol. Veel ondernemers willen wel verduurzamen, maar weten niet altijd waar te beginnen. Door duidelijke richtlijnen, praktische tools en sectorale projecten moet die drempel omlaag.
Knelpunten en risico’s
Het actieprogramma is ambitieus en toekomstgericht, maar er zijn ook uitdagingen. De groei van de digitale sector is enorm, en innovaties zoals AI zorgen voor nog intensiever dataverbruik. De vraag is of verduurzaming dat tempo kan bijbenen.
Daar komt bij dat veel uitstoot niet in apparaten zit, maar in het gebruik van software. Dat maakt meten lastig. Voor software bestaat nog geen uniforme standaard waarmee impact goed in kaart gebracht kan worden.
Ook vraagt de uitvoering van het programma om langdurige inspanning. Veel maatregelen leveren pas op de langere termijn resultaat op. De mate waarin bedrijven willen investeren, rapporteren en veranderen, bepaalt voor een groot deel of het programma gaat slagen.
Wat betekent dit voor ondernemers?
Voor ondernemers creëert het programma zowel verplichtingen als kansen. De digitale voetafdruk wordt steeds belangrijker, zeker bij aanbestedingen, samenwerkingsprojecten en investeringskeuzes.
Tegelijkertijd kunnen bedrijven profiteren van efficiëntere processen, lagere energiekosten en nieuwe innovatiemogelijkheden. Er komen meer subsidies en innovatieprogramma’s beschikbaar die gericht zijn op digitalisering en verduurzaming. Bedrijven die nu investeren kunnen straks vooroplopen.
Digitalisering wordt steeds meer de ruggengraat van hoe organisaties werken. Door te kiezen voor duurzame oplossingen bouwen ondernemers aan een toekomstbestendige bedrijfsvoering, met meer overzicht, minder verspilling en lagere kosten.
Een logische, maar noodzakelijke stap
Het Actieprogramma Duurzame Digitalisering 2026–2028 laat zien dat Nederland de digitale transitie serieus wil koppelen aan duurzaamheid. Niet als twee losse trajecten, maar als één geïntegreerde beweging.
Digitalisering gaat steeds meer bepalen hoe we produceren, bouwen, reizen en leven. Door die ontwikkeling duurzaam te sturen voorkomt Nederland dat de digitale groei uitmondt in een hogere klimaatbelasting.
Het programma geeft richting en legt een fundament. Uiteindelijk draait het om samenwerking, innovatie en keuzes durven maken. Nederland zet hiermee een stevige stap naar een digitale én duurzame economie die klaar is voor de komende decennia.
Bronnen: Rijksoverheid, Computable, iBestuur, Dutch IT Leaders, Tweede Kamer, RVO.
