De Nederlandsche Bank (DNB) waarschuwt: het blijft code oranje voor de financiële stabiliteit. Volgens president Olaf Sleijpen is het economische fundament van Nederland nog steeds kwetsbaar, ondanks een lichte groei en afnemende inflatie. Stijgende rentes, geopolitieke spanningen en risico’s op de vastgoedmarkt zorgen ervoor dat bedrijven alert moeten blijven.
Voor ondernemers en het mkb is deze waarschuwing meer dan een signaal op afstand: het raakt direct aan hun bedrijfsvoering, financiering en toekomstplannen. Wat betekent deze code oranje concreet voor het bedrijfsleven?
Wat DNB bedoelt met ‘code oranje’
DNB gebruikt de term code oranje om aan te geven dat er sprake is van verhoogde financiële risico’s, zonder dat er al sprake is van een crisis. Het betekent dat de economie veerkracht toont, maar dat die veerkracht op de proef wordt gesteld.
Volgens Sleijpen ligt de kwetsbaarheid vooral bij drie punten:
- Hoge schuldenlast bij bedrijven en huishoudens
- Kwetsbaarheid in de vastgoedmarkt
- Onzekerheid op de financiële markten door hoge rente en geopolitiek
De centrale boodschap: een kleine schok kan grote gevolgen hebben, zeker in een land waar veel financiële posities met geleend geld zijn gefinancierd.
De druk op mkb en ondernemersfinanciering
Voor mkb-ondernemers vertaalt code oranje zich vooral in één ding: financiering wordt lastiger en duurder. Banken kijken kritischer naar risico’s, en de hogere rente zorgt ervoor dat nieuwe leningen of herfinancieringen flink meer kosten.
Veel ondernemers die in 2020 of 2021 nog goedkoop konden lenen, zien nu hun rentecontracten aflopen. Wie opnieuw moet financieren, betaalt al snel twee tot drie keer zoveel rente als een paar jaar geleden. Dat raakt vooral bedrijven die afhankelijk zijn van werkkapitaal-kredieten of met hoge vaste lasten werken.
Daar komt bij dat banken, mede door DNB’s waarschuwing, hun risicomodellen verder aanscherpen. Sectoren met lagere marges of sterk conjunctuurgevoelige markten – denk aan horeca, detailhandel of bouw – merken dat direct. Krediet wordt schaarser, terwijl juist deze bedrijven vaak minder buffers hebben.
Vastgoed en bedrijfswaarde onder druk
Een van de meest directe risico’s ligt in de vastgoedmarkt. DNB waarschuwt dat de waarde van bedrijfspanden en commercieel vastgoed kan dalen nu de rente structureel hoger ligt. Voor mkb-ondernemers die panden als onderpand gebruiken, betekent dit dat hun balanspositie verslechtert.
Een lagere vastgoedwaarde verkleint de financieringsruimte bij banken. Sommige ondernemers worden daardoor gedwongen om extra zekerheden te stellen of hun investeringsplannen uit te stellen. Vooral in de bouw, logistiek en retail zijn de effecten merkbaar: waardedalingen kunnen de kredietruimte flink beperken, terwijl investeringen juist nodig zijn om te verduurzamen of te groeien.
Hogere rente en lagere investeringsbereidheid
De hogere rente heeft ook een gedragsmatig effect. Veel ondernemers stellen uitbreidingen, overnames of innovaties uit omdat de financieringskosten te hoog worden in verhouding tot het verwachte rendement.
Uit recente cijfers blijkt dat het aantal mkb-investeringen dit najaar stagneert, ondanks het feit dat veel bedrijven aangeven wél ambities te hebben. Vooral in de maakindustrie en zakelijke dienstverlening daalt het investeringsvolume. DNB noemt dit een risico op zichzelf: als bedrijven minder investeren, kan dat de economische groei op termijn afremmen – een vicieuze cirkel die de kwetsbaarheid verder vergroot.
Kwetsbaarheid door geopolitiek en export
Ook internationaal speelt onzekerheid een grote rol. De aanhoudende spanningen in het Midden-Oosten, de oorlog in Oekraïne en de economische vertraging in Duitsland raken Nederlandse exportbedrijven.
Vooral kleine exporteurs voelen de druk: langere levertijden, hogere transportkosten en wisselkoersschommelingen zorgen voor onzekere marges.
DNB waarschuwt dat financiële instellingen alert moeten zijn op plotselinge marktschokken. Voor ondernemers betekent dit concreet dat de zekerheid van hun handelsfinanciering – bijvoorbeeld via factoring of kredietverzekeringen – minder vanzelfsprekend wordt.
Ondernemersvertrouwen daalt ondanks groei
Hoewel de Nederlandse economie nog lichte groei laat zien, daalt het ondernemersvertrouwen gestaag. Uit recente peilingen blijkt dat meer dan de helft van de mkb’ers verwacht dat de economische omstandigheden in 2026 zwaarder worden.
Het gevoel van onzekerheid overheerst, ondanks dat de werkgelegenheid stabiel blijft en de inflatie afneemt. Sleijpen benadrukte in het DNB-rapport dat stabiliteit niet vanzelf komt: “De buffers in de financiële sector zijn goed gevuld, maar we moeten voorbereid zijn op schokken die van buiten komen.”
Voor ondernemers vertaalt dat zich naar de dagelijkse realiteit van strakkere marges, terughoudende banken en klanten die later betalen.
Wat kunnen ondernemers doen?
In tijden van code oranje draait het om wendbaarheid en risicobeheersing. Ondernemers kunnen een aantal stappen zetten om hun positie te versterken:
- Houd je liquiditeitspositie scherp in beeld. Maak inzichtelijk hoe lang je bedrijf kan overleven bij vertraagde betalingen of tegenvallende omzet.
- Spreid risico’s. Leun niet te zwaar op één afnemer, leverancier of financier.
- Blijf investeren in productiviteit. Automatisering en efficiëntie helpen om stijgende kosten deels op te vangen.
- Overweeg alternatieve financiering. Platforms voor mkb-leningen, private investeerders en kredietunies kunnen uitkomst bieden nu banken terughoudender worden.
- Denk strategisch vooruit. Een tijdelijk pas op de plaats kan beter zijn dan risicovolle groei in een onzekere markt.
Weerbaarheid in onzekere tijden
De waarschuwing van DNB is geen alarmsignaal voor een crisis, maar een duidelijke oproep tot voorzichtigheid. Code oranje betekent dat de fundamentele gezondheid van de economie redelijk is, maar dat externe schokken snel grote gevolgen kunnen hebben.
Voor ondernemers en het mkb komt het nu aan op scherpte, aanpassingsvermogen en realisme. De periode van goedkoop geld en moeiteloze groei ligt achter ons. Wie in dit klimaat overeind wil blijven, moet de risico’s durven zien, maar vooral blijven investeren in weerbaarheid.
Of, zoals Sleijpen het samenvatte: “We moeten alert blijven. Want stabiliteit is nooit vanzelfsprekend.”
Bronnen: NOS, DNB, RTL Z, NU.nl
