In Zweden groeit de zorg over het toenemende aantal jongeren dat wordt ingezet voor zware criminaliteit. Vooral kinderen uit achterstandswijken raken betrokken bij bendes die hen gebruiken voor het uitvoeren van ernstige delicten zoals afpersing, geweld en zelfs moord.
Geen vervolging onder de 15 jaar
Doordat kinderen onder de 15 jaar niet strafrechtelijk vervolgd kunnen worden, maken criminele netwerken hier bewust gebruik van. In sommige gevallen worden jongeren zelfs systematisch gerekruteerd om opdrachten uit te voeren. In 2023 waren er in Zweden 176 jonge verdachten onder de 15 jaar betrokken bij ernstige misdrijven als moord(poging) of medeplichtigheid. In 2022 ging het nog om 53 zaken.
Strafzittingen vinden wel plaats achter gesloten deuren, en de rechter spreekt zich uit over de betrokkenheid van de jongeren. Dit draagt bij aan een juridische beoordeling, ondanks de beperkingen van het jeugdstrafrecht.
Taken via sociale apps verdeeld
De werkwijze van de bendes is gestructureerd en modern. Opdrachten worden verdeeld via berichtenapps als Signal, WhatsApp of Snapchat. Ook tijdens het gamen worden jongeren benaderd. Een enkele leider kan meerdere kinderen aansturen: één regelt vervoer, een ander zorgt voor een wapen en weer een ander filmt de uitvoering van het misdrijf. De beelden dienen als bewijs voor de opdrachtgevers, maar hebben vaak ook een entertainend doel binnen de bendes.
Aantrekkingskracht van criminaliteit
Politie en justitie signaleren dat jongeren worden verleid door beloningen als geld, merkkleding en status. De uitvoering van opdrachten gebeurt vaak binnen enkele uren. In sommige zaken werden dagelijks nieuwe groepen kinderen ingezet. De criminele structuur maakt opsporing en bewijsvoering complexer.
Sociaal beleid lange tijd tekortgeschoten
Zweden stond lange tijd bekend om zijn open asielbeleid, maar het integratiebeleid kreeg weinig aandacht. In diverse migrantenwijken is sprake van hoge werkloosheid, armoede en overbevolking in woningen. Basale voorzieningen verdwijnen en drugscriminaliteit grijpt er om zich heen.
In deze omgeving groeit een generatie op die steeds vaker kiest voor een criminele loopbaan. Jongeren zien weinig alternatieven, terwijl de criminaliteit tastbare voordelen lijkt te bieden.
Preventie en nieuwe maatregelen
De Zweedse politie richt zich nu actief op scholen in risicowijken, om een band met kinderen op te bouwen en hen te waarschuwen voor de gevolgen van criminaliteit. Ondertussen werkt de regering aan strengere straffen en nieuwe detentievoorzieningen voor jeugdige verdachten. Zo komen er speciale gevangenisafdelingen voor jongeren tussen de 15 en 17 jaar, die naar verwachting in 2026 operationeel zijn.
Volgens justitie is het belangrijk om de toegang van kinderen tot criminele netwerken af te snijden. Dat zou betekenen dat oudere bendeleden hun activiteiten zelf moeten uitvoeren, wat volgens deskundigen als ontmoedigend kan werken.
Bron: NOS
