De hoeveelheid CO2 in de atmosfeer is het afgelopen jaar ongewoon sterk gestegen. Volgens wetenschappers komt dat niet alleen doordat er meer is uitgestoten, maar ook doordat de natuur minder CO2 lijkt op te nemen. Vooral de rol van oceanen en bossen als natuurlijke ‘longen’ van de aarde neemt mogelijk af, en dat is volgens hen zeer zorgwekkend.
Door stijgende temperaturen, langdurige droogte en bosbranden hebben bossen het moeilijker en kunnen ze minder CO2 opnemen. Ook de oceanen warmen langzaam op, en warm water neemt minder CO2 op. De nieuwste metingen wijzen erop dat de natuur als gevolg van klimaatverandering minder goed in staat is om CO2 uit de lucht te halen.
Natuurlijke golfbeweging elk jaar iets hoger
In mei wordt jaarlijks een piek in de CO2-concentratie gemeten, op het moment dat bomen op het noordelijk halfrond weer in blad komen. Die opname zorgt dan kortstondig voor een daling van CO2 in de lucht. Maar doordat bossen op het zuidelijk halfrond minder omvangrijk zijn, is de impact daar kleiner. Deze natuurlijke golfbeweging laat wel steeds hogere waarden zien, omdat wereldwijd meer CO2 wordt uitgestoten, vooral door het verbranden van fossiele brandstoffen.
Waar de jaarlijkse toename de afgelopen decennia uitkwam op 2 tot 2,5 parts per million (ppm), ligt deze dit jaar op ongeveer 3,7 ppm. Atmosfeer-expert Wouter Peters van de Wageningen University & Research noemt dat “gigantisch hoog”. Volgens hem is er tijdens weerfenomeen El Niño altijd een extra stijging van de CO2 waar te nemen, omdat El Niño tijdelijk zorgt voor droogtes en branden in de tropen. Maar de enorme stijging die we nu waarnemen, is volgens Peters niet meer alleen te verklaren door de El Niño van vorig jaar. Hij stelt dat er iets aan de hand is waardoor de ‘longen’ van de aarde langzaam in die van een astmapatiënt lijken te veranderen.
Ecosystemen functioneren mogelijk minder goed
Ongeveer een kwart van de wereldwijde CO2-uitstoot wordt normaal gesproken opgenomen door oceanen, en een kwart door planten. De rest blijft in de atmosfeer en versterkt het broeikaseffect. De eerste signalen duiden erop dat vooral ecosystemen op land minder CO2 opnemen. Volgens Peters hebben bomen het moeilijk door mensen en klimaatverandering. Mensen kappen bossen, gebruiken het land intensief en knippen de natuur op in stukjes. Daardoor worden bossen minder weerbaar. Door klimaatverandering wordt het warmer en droger, verliezen bomen meer water en groeien ze minder.
Bosbranden en permafrost vergroten risico’s
Guido van der Werf, deskundige op het gebied van bosbranden en CO2 bij dezelfde universiteit, wijst erop dat in twee jaar tijd 7 procent van het Canadese bos in vlammen is opgegaan. Ook in de zuidelijke Amazone zijn diverse bosbrandrecords verbroken. Door die branden komt er veel CO2 vrij, die in Canada in 2023 zijn grofweg vergelijkbaar met de uitstoot van de gehele EU. Toch is daarmee niet de gehele CO2-stijging te verklaren.
Naast die branden speelt ook een andere dreiging: permafrost. In bevroren bodems in het hoge noorden ligt veel koolstof opgeslagen. In die gebieden gaat de opwarming sneller dan elders. Als die bodems ontdooien, kan een deel van die koolstof vrijkomen als CO2 – een proces dat niet terug te draaien is.
Van der Werf waarschuwt dat, zelfs als de mensheid erin slaagt om de uitstoot naar nul te brengen, de natuur tegen die tijd meer CO2 kan uitstoten dan opnemen. “Dan hebben we een enorm probleem,” stelt hij. “Dan is het evenwicht verstoord en zal de CO2-concentratie blijven toenemen, en het versterkte broeikaseffect alleen maar verder versterkt worden.”
Volgens Van der Werf zou het kunnen dat we over tien jaar terugkijken op dit moment als het omslagpunt. “Wellicht kijken we over tien jaar terug op dit moment, en denken we: dit was hét omslagpunt. Maar het blijft een lastige afweging tussen wetenschappelijke voorzichtigheid en op tijd waarschuwen.”
Bron: NOS
