Per 1 januari is de Belastingdienst begonnen met striktere controles op schijnzelfstandigheid onder zzp’ers. Van tevoren werd rekening gehouden met ingrijpende gevolgen voor de arbeidsmarkt, maar de verwachte schokgolf is vooralsnog uitgebleven. Dat blijkt uit recente cijfers en gesprekken met betrokken organisaties.
Aantal zelfstandigen daalt in eerste kwartaal
Uit cijfers van het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS) blijkt dat in het eerste kwartaal van dit jaar 52.000 banen voor zelfstandigen zijn verdwenen. Ook meldden zich in december en januari tienduizenden zzp’ers af bij de Kamer van Koophandel. Tegelijkertijd geeft de Belastingdienst weinig prijs over de effecten van de handhaving. In eerdere communicatie werd aangegeven dat er voorlopig geen boetes worden opgelegd en dat inspecteurs terughoudend te werk gaan.
Ondanks het uitblijven van directe handhaving, ervaren zelfstandigen dat opdrachtgevers voorzichtiger zijn geworden. De onzekerheid over de regels zorgt ervoor dat veel bedrijven minder snel geneigd zijn zzp’ers in te schakelen, hoewel het overgrote deel van de zelfstandigen formeel wel als ondernemer kan blijven opereren.
Zzp’ers in de zorg opnieuw nodig
Binnen de zorgsector leidde het terugschroeven van de inzet van zzp’ers tot knelpunten. Beroepsorganisatie NU’91 ontving signalen over nijpende situaties, zoals gemiste eetmomenten en familieleden die moeten bijspringen in de zorg voor cliënten. “Cliënten liggen te lang op bed, familie wordt gevraagd bij te springen, eetmomenten worden overgeslagen.”
Ondanks pogingen van zorginstellingen om zelfstandigen in loondienst te krijgen, blijkt de overstap voor veel zorgprofessionals onaantrekkelijk. Daardoor groeit de vraag naar zzp’ers opnieuw, aldus belangenorganisatie VZN. “Dit wordt niet breed uitgedragen, omdat instellingen nog steeds hopen dat mensen in loondienst komen. Aan de achterkant groeit de inzet echter gestaag.”
Beperkte inzet freelancers in kinderopvang en onderwijs
In de kinderopvangsector is vanaf 1 januari het beleid strikter: freelancers mogen niet langer op groepen werken. Grotere organisaties zijn erin geslaagd volledig te stoppen met de inzet van zelfstandigen, terwijl kleinere partijen hier en daar nog zzp’ers inzetten.
In het primair onderwijs waren zelfstandigen al langer minder vertegenwoordigd. Volgens de PO-Raad blijft het relatief rustig in deze sector.
Gemeenten en bouwsector gaan verschillend om met beleid
Bij de lokale overheid ervaren veel zelfstandigen juist moeite om aan opdrachten te komen. VZN meldt dat sommige gemeenten zijn gestopt met het inhuren van zzp’ers, die vervolgens moeilijk ander werk vinden. Een vaste aanstelling blijft in deze gevallen vaak uit.
In de bouwsector blijft de inzet van zelfstandigen gangbaar. Het onderscheid tussen een zelfstandige en een schijnzelfstandige ligt hier minder scherp. “Waarom zou ik stoppen met zzp’ers en het braafste jongetje van de klas zijn?”, vraagt een directeur van een stukadoorsbedrijf zich af. “Ik ken zo vijf andere werkgevers waar ze dan heengaan, omdat die niet zo bang zijn.”
Dezelfde ondernemer geeft aan al meerdere keren bezoek van de Belastingdienst te hebben gehad, zonder dat inspecteurs duidelijkheid konden geven over wie nu wel of niet als zelfstandige geldt. “Totdat we duidelijkheid hebben, ga ik niet veel veranderen. Ik heb het gevoel dat we een proefkonijn zijn.”
Uitzendwerk blijft achter, zorgen over kosten detachering
Opvallend is dat het aantal uitzendkrachten in het eerste kwartaal is gedaald, terwijl een verschuiving van zzp naar uitzendwerk werd verwacht. Ook het aantal mensen in loondienst is niet significant toegenomen. “Bedrijven geven aan dat ze minder met zzp’ers werken, maar het komt niet terug in uitzend- of loondienstcijfers. Dus waar zijn al die mensen?”, aldus VZN-voorzitter Cristel van de Ven.
Sommige zorginstellingen doen vaker een beroep op detachering, maar uiten zorgen over de oplopende kosten hiervan. Brancheorganisatie Bouwend Nederland meldt dat begin dit jaar circa 2.000 mensen in loondienst zijn getreden in de bouwsector.
Hoewel de grote klap is uitgebleven, verschillen de effecten van het zzp-beleid sterk per sector. Met het oog op de zomermaanden, waarin de vraag naar flexibele inzet doorgaans toeneemt, blijft het onzeker hoe de markt zich zal ontwikkelen.
Bron: NOS
