De Autoriteit Persoonsgegevens (AP) heeft het ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid (SZW) verplicht om persoonsgegevens die zonder wettelijke grondslag zijn verzameld, te vernietigen. Het gaat om data die tussen 2016 en 2019 werd vastgelegd in het kader van geheime onderzoeken binnen moslimgemeenschappen in Nederland. Betrokkenen hebben nog twee maanden de tijd om op te vragen welke informatie over hen is geregistreerd.
Onderzoeken zonder medeweten van betrokkenen
Uit onderzoek van de AP blijkt dat het ministerie heimelijk data heeft verzameld zonder de kennis of toestemming van de betrokken personen en organisaties. AP-voorzitter Aleid Wolfsen stelt: ‘Het verzamelen van persoonsgegevens in deze onderzoeken was illegaal, omdat het zonder wettelijke basis gebeurde en het ministerie er niet open over was. Bovendien was het discriminerend, omdat het voornamelijk gaat om mensen met een islamitische achtergrond. Dit schaadt het vertrouwen van mensen in de overheid.’
Toedracht en gebruikte methoden onderzocht
De AP begon op 26 september 2023 een onderzoek naar de gang van zaken. Hieruit kwam naar voren dat het ministerie in totaal twaalf onderzoeken liet uitvoeren, waarbij onder meer moskeeën zijn bezocht. In de betreffende periode zijn ruim 3.000 documenten geraadpleegd, waaronder rapporten, e-mails, notities en gespreksverslagen. Ook is gekeken naar de uitwisseling van persoonsgegevens tussen overheidsinstanties.
De verzamelde informatie kwam onder meer uit openbare bronnen zoals sociale media en via veldonderzoek. Onderzoekers bezochten locaties om meer inzicht te krijgen in netwerken en informele structuren binnen moslimgemeenschappen.
Gegevens van tientallen personen vastgelegd
Uit de documenten blijkt dat gegevens van zeker 31 personen systematisch zijn verzameld. Deze informatie bevatte onder meer namen, opleidingen, werkgevers, functies, gedragingen en religieuze overtuigingen. Daarnaast worden in de rapporten ook honderden anderen genoemd in relatie tot de onderzochte personen.
Recht op inzage en erkenning van fouten
De AP wees het ministerie op 20 september 2023 op de verplichting om betrokkenen actief te informeren. Daarop verstuurde het ministerie brieven waarmee mensen een inzageverzoek konden doen. In sommige gevallen werd ook een excuusbrief verzonden. Tijdens een commissievergadering in de Tweede Kamer op 27 september 2023 erkende de minister het onrechtmatig handelen.
Volgens het ministerie zijn betrokkenen zo goed mogelijk benaderd en geïnformeerd. Voor de AP is er op dit moment geen reden om aanvullende maatregelen te treffen.
AP-voorzitter Wolfsen benadrukt: ‘De levens van onschuldige mensen zijn in kaart gebracht, zonder dat zij dat wisten. Niet door een inlichtingendienst of de politie, maar door een ministerie. Dit was fout en discriminerend. Dat heeft het ministerie erkend en dat is een mooie eerste stap. Maar daarmee is de kous niet af. Het ministerie moet die illegaal verzamelde gegevens over twee maanden vernietigen, zodat mensen nu nog de gelegenheid krijgen om te zien wat er precies over hen is geregistreerd.’
Bron: AP
